مبنا

بسم الله الرحمن الرحیم

     درس اوّل: منطقه استرایژیک‌ برخى از مناطق جغرافیایى بر دلایل مختلف از اهمیت و ارزش خاصى برخوردار است این مناطق را که در نظر اقتصادى، سیاسى، نظامى یا مذهبى داراى اهمیت مى‌باشد. «مناطق استراتژیک» مى‌نامند. به عنوان مثال، منطقه خلیج فارس از مناطق استراتژیک جهان محسوب مى‌شود؛ زیرا این منطقه داراى ذخایر عظیم نفت و گاز است. مناطق استراتژیک جهان، همواره در طول تاریخ مورد توجه قدرتهاى بزرگ است و قدرتهاى رقیب به منظو ر تصاحب و سلطه بر این مناطق، بطور مستمر، بادیگر در جنگ و نزاع بوده و هستند. سرزمین فلسطین نمونه بارز این مسأله است چرا که در طول تاریخ همواره بین اقوام مختلف و قدرتهاى برتر جهانى دست به دست مى‌گشت. «2» تعریف منطقه استراتژیک‌ اصطلاح «منطقه استراتژیک» در اصل یک واژه جغرافیایى است که در کتابهاى جغرافیا و در ذیل مبحث «موفعیتهاى جغرافیایى» از آن سخن به میان مى‌آید.
   امروزه وارژه «استراتژیک» را در موارد زیادى به کار مى‌برد. براى مثال، مى‌توان به اصطلاحات «سلاح استراتژیک»، «کالاى استراتژیک» آبراه استراتژیک» و یا حتى «دانش استراتژیک» اشاره کرد. معنا و مفهوم مشترک به کار رفته در تمامى این موارد، نشانگر نوعى اهمیت خاص است و بیشتر جنبه نظامى دارد.          بنابراین، منطقه استراتژیک، یک موقعیت جغرافیایى است که داراى اهمیت نظامى باشد؛ بدین معنى که از این مناطق مى‌توان بر دریا و خشکى اشراف کامل داشت و در حالت جنگ ضربه‌هاى مؤّثرى بردشمن یا دشمنان وارد کرد براى مثال کشور عراق در طول جنگ تحمیلى همواره تلاش مى‌کرد با دست یافتن به جزیره استراتژیک «بوبیان» متعلق به کویت ضربه‌هاى نظامى مؤثرى بر ایران وارد کند. امروزه، مفهوم منطقه استراتژیک را در سطح جهانى مورد بحث و بررسى قرار مى‌دهند. به عبارت دیگر، این اصطلاح یک مفهوم جهانى شده و در شناخت آن علاوه بر مسائل سیاسى و اقتصادى هم توجه مى‌شود. در این زمینه مطلب دیگرى را هم باید در نظر داشت و آن اینکه از متغیّر بودن این مفهوم، بدین معنى که یک موقعیت یا منطقه مى‌تواند در یک برحه از زمان استراتژیک باشد و در زمانى دیگر این خصوصیت را از دست بدهند. براى مثال، کشور ترکیه که در دوران جنگ سرد از اهمیت خاصى برخوردار بود، پس از فروپاشى شوروى (سابق) اهمیت استراتژیک خود را از دست داد. دلایل استراتژیک شدن یک منطقه‌ مناطق جغرافیایى به دلایل گوناگون ممکن است به عنوان یک منطقه استراتژیک محسوب شود. برخى از این دلایل عبارتند از:
الف- واقع شدن در کنار تنگه‌هاى بین‌المللى امروزه اغلب کشورها یا جزیره‌هایى که در کنار یک آبراه بین المللى واقع شده‌اند بخاطر اهمیّت نظامى یا غیر نظامى، آن آبراه براى قدرتهاى جهانى جزء مناطق استراتژیک محسوب مى‌شوند براى مثال در کشور ایرت و عمان که در دو سوى تنگه هرمز سال دارند، به خاطر اهمیت تنگه هرمز داراى موقعیت استراتژیکى است.
   کشورهاى دیگرى نظیر مصر، سنگاپور، ترکیه و پاناما نیز از چنین موقعیتى برخور دارند. ب- واقع شدن بین دو ناحیه مهمّ  کشور عربستان سعودى در حد فاصل بین خلیج فارس و دریاى سرخ واقع شده است که از مهمترین آبراههاى جهان به شمار مى‌رود. این خصوصیت سرزمین عربستان، یکى از دلایل استراتژیک بودن آن است. تا قبل از فروپاشى شوروى (سابق)، کشور ایران نیز دلیل واقع شدن بین ابرقدرت شرق و خلیج فارس، از چنین موقعیتى برخوردار بود.

منبع: نقاط استراتژیک جهان       

نویسنده: اسماعیل جهان بین