آشنایی با تفاسیر و روشهای تفسیری
بسم الله الرحمن الرحیم
درس اوّل شناخت قرآن هدف اصلى ما در این کتاب بررسى موضوع «تفسیر و روشهاى تفسیرى» است که در طى آن به پرسشهاى زیر پاسخ داده خواهد شد:
تفسیر چیست؟
منابع و مبادى تفسیر کدام است؟
چه تفسیرى جایز است و چه تفسیرى جایز نیست؟
قبل از ورود به بحث اصلى لازم است به اجمال با اهمیت، عظمت و خصوصیات قرآن آشنا شویم تا لزوم بحث و کنکاش در معانى و مفاهیم آن براى ما بیشتر روشن گردد.
قرآن، معجزه جاوید پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله تا زمان خاتم پیامبران، حضرت محمد صلى الله علیه و آله هر پیامبرى که مبعوث شد، معجزه یا معجزاتى را براى اثبات پیامبرى خویش ارائه کرد ولى هیچ کدام از آنها پایدار و جاوید نماند و پیروان آنها به همان سبب رابطه پیامبران با خدا راتصدیق کردند وبه آنها ایمان آوردند ولى آیندگان خود شاهد آن معجزات نبوده و فقط شنیده‌اند؛ اما پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله علاوه بر ارائه معجزات مقطعى و گذرا قرآن را به جهانیان هدیه کرد که تا پایان عمر بشر براى همگى قابل رؤیت و مشاهده باشد. قرآن کتابى است آسمانى که خود را معجزه خواند، و با صداى رسا همه انسانها را به همانند آورى دعوت کرده است:
«وَانْ کُنْتُمْ فى رَیْبٍ مِمَّا نَزّلْنا عَلى عَبْدِنا فَاْتوُا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ وَ أدْعُوا شُهَداءَکُمْ انْ کُنْتُمْ صادِقینَ» و اگر در (وحى بودن) آنچه بر بنده خود نازل کردیم شک دارید، یک سوره مثل آن آورده و گواهانشان را بخوانید اگر راست مى‌گوئید.
کتاب موعظه هدف انسان در زندگى چیزى‌جز رسیدن به کمال، خوشبختى و سعادتِ واقعى نیست و همه افراد بشر بدون‌استثنا به‌سوى این‌هدف روانند. ازطرف دیگر، فعالیت انسان هیچگاه بدون‌برنامه نیست. هر کس براى رسیدن به سعادت، فعالیتهاى خود را بر اساس برنامه‌اى تنظیم مى‌کند که آن برنامه یا مطابق تعالیم الهى پیامبران و یا برگرفته از افکار متفکران صاحب مکتب است.
در میان این برنامه ها تنها، برنامه‌اى آدمى را به سعادت مى‌رساند که مطابق فطرت بشر تنظیم شده باشد و هر برنامه‌اى غیر از آن ناقص و گمراه کننده است. به همین جهت قرآن مجید که نازل شده از طرف خالق فطرت است، تضمین کننده سعادت بشر و حاوى دستورالعملهاى هدایتگر به سوى کاملترین عقاید، پاکترین اخلاق و صالح‌ترین اعمال است. قرآن کتاب موعظه حق است براى نجات انسان از منجلاب فساد، تباهى و گمراهى:
«یاایُّهَا النَّاسُ قَدْ جاءَتْکُمْ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّکُمْ» اى مردم شما را (کتاب) موعظه‌اى از جانب خدایتان آمد.
سند معتبر گفتیم که قرآن سخن خداست و معجزه جاوید پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله. این سند معتبر بدون تحریف و دستبرد، به خواست و اراده حق تعالى، از صدر اسلام تاکنون محفوظ مانده و تا قیامت هم محفوظ خواهد ماند و معتبرترین منبع براى شناخت اسلام است.
منبع: آشنایى باتفاسیر و روشهاى تفسیرى
نویسنده: حیدر فوقانی
